مقدمه

میلگرد از جمله مهم ترین مقاطع فولادی است که به دلیل عملکرد بسیار خوب در سازه به اشکال مختلف در ساختمان سازی مورد استفاده قرار می گیرد که یکی از انواع آن خاموت است. در واقع خاموت همان میلگردی است که به صورت مربع خم شده و در برابر برش، پیچ یا جلوگیری از بیرون زدگی آرماتورهای طولی و اصلی به سازه موقعیت بسیار بالایی می بخشد. خاموت ها در دو دسته تنگ باز یا تنگ بسته در ساختمان استفاده می شوند. ممکن است این عضو سازه را در اصطلاحات یا مقررات علمی با نام فولاد برشی عمودی و فولاد عرضی بشناسید، همه این نام ها به خاموت اشاره دارد. در یک کلام بهتر است این نوع خاموت را به عنوان ضربه گیر معرفی کنیم و زمانی که آرماتور تمایل به شکستن دارد، خاموت از این اتفاق جلوگیری می کند. علاوه بر آن هنگامی که ترک مورب در اثر برش و خمش ایجاد می شود، خاموت با انتقال تنش به دو طرف ترک های مورب، بتن را تقویت می کند تا در اثر این ترک ها از بین نرود. علاوه بر این موارد بیشترین قسمت سازه ای که می توان از خاموت استفاده کرد در قسمت بتن آرمه و در ساخت تیرها و ستون ها و اطراف آرماتورها می باشد.

خاموت چیست؟

خاموت نوعی میلگرد یا آرماتور است که به شکل مستطیل یا چوبی تولید می شود. کاربرد کلی خاموت افزایش مقاومت و استحکام ساختمان در برابر نیروهای پیچ و برشی است. خاموت ها در داخل دال ها و ستون ها استفاده می شود. به همین دلیل به خاموت ها، خاموت بام یا ستون خاموت می گویند. میلگردهای خاموت در ستون ها، زاویه دار یا عمود بر میلگردهای طولی قرار می گیرند. محبوب ترین و پرکاربردترین سایزهای خاموت سایزهای ۸ و ۱۰ می باشد. برای میرایی از میلگرد های آجدار و ساده استفاده می شود. لازم به ذکر است که به دلیل آج روی میلگرد نوع آجدار آن بیشترین استفاده را در میرایی دارد.

آشنایی با انواع خاموت

این محصول نمونه های مختلفی دارد که معمولا از نظر کارایی یکسان هستند اما در روش تولید با هم تفاوت دارند.

1. خاموت سنتی

اولین خاموت تولید شده را می توان سنتی نامید. نوع سنتی آن به صورت دستی و با کمک اهرم تهیه می شود و به شکل مربع ساخته می شود و بیشترین کاربرد را در ساختمان سازی دارد.

2. خاموت معمولی

نوع معمولی خاموت مانند مثال قبلی به صورت دستی آماده شده است. اما معمولا از نظر ابعاد می تواند تفاوت هایی با نمونه های قبلی داشته باشد.

3. خاموت مارپیچی

شکل ظاهری نوع مارپیچی کمی پیچیده است، بنابراین نمی توان آن ها را به صورت دستی تولید کرد. به این ترتیب این نمونه با استفاده از دستگاه های CNC مخصوص تهیه می شود.

4. خاموت ربات

خاموت ربات نیز با CNC مخصوص ساخته می شود و تفاوت آن با خاموت مارپیچ وجود مربع در یک طرف آن است.

5. خاموت سولار

گزینه پنجمی که باید معرفی شود خاموت سولار است. یکی از جدیدترین نمونه های این نوع می باشد و به صورت حلقه های بسته می باشد.

6. خاموت تنگ باز

 در خاموت تنگ باز فقط یکی از اضلاع خم می شود. این نوع خاموت به انواع تک شاخه، دو شاخه یا چند شاخه طبقه بندی می شوند.

7. خاموت تنگ بسته

پس از نصب خاموت تنگ بسته، انتهای آن با زاویه حدود ۱۳۵ درجه به سمت داخل خم می شود. این کار باعث می شود که سازه در برابر نیروهای پیچشی مقاومت بالایی کسب کند. خاموت های تنگه بسته را می توان در انواع تک شاخه، دو شاخه یا چند شاخه نیز تولید کرد.

8. خاموت مهندسی

خاموت مهندسی دارای زوایای ۴۵ یا ۱۳۵ درجه هستند و به دو صورت دستی و اتوماتیک ساخته می شوند.

9. خاموت ساده

خاموت ساده به صورت دستی و با زوایای ۹۰ درجه تولید می شود.

کاربرد خاموت

استفاده از خاموت به طور گسترده ای مترادف با استفاده از میلگرد های آجدار است. یعنی می توان گفت هر جا که از میلگرد به صورت عمودی و انشعاباتی و به صورت چند شاخه در کنار هم استفاده شود وجود خاموت نیز غیرقابل انکار است. خاموت مانند یک تسمه مستحکم، میلگردها را در کنار هم جمع می کند و مقاومت خمشی، مقاومت برشی و مقاومت در برابر ضربه یا زلزله را در داخل سازه افزایش می دهد. کاربرد خاموت در صنعت ساختمان:

• ثابت نگه داشتن میله های طولی در ستون
• ارائه پشتیبانی جانبی
• جلوگیری از تجمع نیروهای برشی
• جلوگیری از ترک خوردگی
• جلوگیری از کمانش میلگردهای طولی
• جلوگیری از بریدگی و پیچ خوردگی آرماتورهای طولی
• جلوگیری از خم شدن آرماتورها
• افزایش مقاومت و استحکام سازه

ساخت خاموت از نورد گرم

به این صورت که در ابتدا میلگردهای فولادی را با استفاده از غلتک به صورت میله ای توپر در می آورند تا برای تبدیل آرماتور طولی به آرماتور عرضی (که به آن خاموت می گویند)، میلگردها را با زاویه ۹۰ تا ۱۳۵ درجه خم می کنیم. میلگرد هایی که ۹۰ درجه خم می شوند را خاموت ساده و به میلگردهایی که زاویه خم شدن آن‌ها ۴۵ درجه یا ۱۳۵ درجه باشد خاموت مهندسی گفته می‌شود. از بین این دو خاموت، نوع مهندسی آن در برابر کشش زلزله مقاوم هستند. خاموت ها در دسته آرماتورهای عرضی قرار می گیرند و به عنوان میلگرد از بیرون زدگی میلگردهای طولی در هنگام زلزله جلوگیری می کنند. اندازه و قطر میلگردها دارای استانداردی است که نباید کمتر از حد مجاز باشد. طبق این استانداردها قطر خاموت نباید کمتر از ۶ میلی متر باشد. همچنین در صورتی که فاصله بین دو آرماتور بیشتر از ۱۵ سانتی متر باشد باید از ۱ آرماتور عرضی بین آن ها استفاده شود. خاموت ها به ۶ گروه اصلی تقسیم می شوند: خاموت های سنتی، خاموت مارپیچی، معمولی ، مهندسی، روباتی و سولار.

مشخصات فنی خاموت

همان طور که گفته شد خاموت از خم کردن و شکل دهی به میلگردها تولید می شود. اما میلگردهایی که برای تولید خاموت استفاده می شود باید از نوع و عیار خاصی برخوردار باشند. در واقع برای ساخت خاموت فقط از میلگردهای درجه A1 و A2 استفاده می کنند. زیرا تنها ساختار شیمیایی این دو گرید میلگرد دارای درصد کمی کربن بوده و دارای انعطاف لازم برای خمش و شکل پذیری می باشد.

اندازه و وزن خاموت

سایز میلگرد خاموت با توجه به کاربرد و شرایط پروژه تعیین می شود اما در اکثر موارد از میلگردهای درجه A1 و A2 در سایزهای 8، 10 و 12 برای تولید خاموت استفاده می کنند. وزن خاموت نیز به ضخامت، اندازه و درجه آن ها بستگی دارد.

قیمت هر کیلو خاموت

همانطور که گفته شد قیمت خاموت به نوع و سایز آن بستگی دارد و برای تولید خاموت از میلگرد استفاده می شود بنابراین می توان گفت که قیمت میلگرد می تواند به طور مستقیم بر قیمت خاموت تاثیر بگذارد. اصولاً در تولید خاموت از میلگرد آجدار درجه A2 استفاده می شود. از طرفی قیمت خاموت بسته به نوع آن متفاوت خواهد بود. همانطور که مشاهده می کنید خاموت در دو نوع مهندسی و ساده تولید می شود که هر کدام در دو سایز 10 و 8 تولید می شوند. اما قیمت خاموت بسته به نوع و سایز می تواند تفاوت جزئی داشته باشد. برای خرید خاموت باید به این موارد بسیار دقت کرد تا بسته به نیاز سازه و عملکردی که قرار است داشته باشد، بتوانید نوع مناسبی از خاموت را خریداری کنید. همچنین قیمت خاموت بر حسب کیلوگرم محاسبه می شود، در نتیجه هر چه وزن خاموت بیشتر باشد قیمت نهایی نیز بالاتر خواهد بود.

قیمت روز خاموت

همانطور که در ابتدا ذکر شد برای تولید خاموت از میلگرد استفاده می شود. در نهایت باید گفت که قیمت میلگرد را می توان یکی از عوامل موثر بر قیمت روز خاموت دانست. با توجه به اینکه قیمت میلگرد به صورت روزانه در حال نوسان است، قیمت هر کیلو خاموت امروز در بازار نیز در پی داشته و در نوسان است. در نتیجه باید گفت هر چیزی که بتواند بر قیمت میلگرد تاثیر بگذارد، تاثیر مستقیمی بر قیمت روز خاموت دارد. از جمله این موارد عبارتند از:

• قیمت نفت و حامل های انرژی
• قیمت ارز مخصوصا قیمت دلار
• قیمت مواد اولیه مورد نیاز برای تولید
• قیمت سنگ آهن
• هزینه های حمل و نقل
• هزینه های کارگاهی برای تولید خاموت
• قیمت داخلی و جهانی شمش مورد نیاز برای تولید
• میزان عرضه و تقاضای محصول در بازار

تاثیر قطر میلگرد بر خرید خاموت

یکی از مسائل مهم هنگام خرید خاموت، قطر میلگردهایی است که برای تولید خاموت استفاده می شود. معمولاً هرچه قطر میلگرد بزرگتر باشد، استحکام بیشتری دارد. اما این قطر معمولا به گونه ای انتخاب می شود که به راحتی میلگرد را خم می کنند و از طرفی قیمت تمام شده زیاد افزایش نمی یابد. البته قبل از محاسبه قیمت و موارد دیگر باید مقاومت آن نیز بررسی شود. بنابرین پس از طی این مراحل قیمت تمام شده مشخص می شود. بنابراین برای تولید آن نه میلگرد با قطر کم و نه میلگرد با قطر بسیار زیاد نمی توان استفاده کرد.

نکات مهم در اجرای خاموت

در حین اجرای عملیات خاموت بر روی بتن و سازه باید به نکاتی توجه داشته باشید که در ادامه به آن می پردازیم.

• در قسمتی که ستون به تیر متصل می شود، فاصله خاموت اول نباید از فاصله بقیه خاموت ها بیشتر باشد.
• در ستون ها و سایر اعضای فشاری ساختمان، فاصله آزاد بین دو آرماتور طولی نباید بیش از ۱.۵ برابر قطر میلگرد باشد.
• فاصله بین خاموت ها باید ۲۰ سانتی متر باشد.
• خاموت ها باید با سیم تقویت کننده به میله های طولی متصل شوند.
• برای خم شدن میلگردها دمای فرآیند خم کاری نباید کمتر از ۵ درجه سانتیگراد باشد.

جمع بندی

قیمت خاموت، به پارامترهای مختلفی بستگی دارد. اگر قصد خرید خاموت را دارید، باید به ‌صورت روزانه از روند قیمت‌ها اطلاع داشته باشید و در بهترین زمان ممکن نسبت به خرید اقدام کنید. به این ترتیب از خاموت برای ساخت پل نیز استفاده می شود. در نتیجه می توان سازه ای را چنان مقاوم ساخت که بتواند بارهای بسیار سنگین را به راحتی و با کمترین هزینه ممکن تحمل کند.